virtual dutch logo geschiedenis van de Nederlandse taal

Statenbijbel (1637)


De opkomst van het Nieuwnederlands

Op het einde van de zestiende eeuw kwamen de >Nederlanders en Vlamingen in opstand tegen hun koning Filips II van Spanje.

Hoewel de opstand in Vlaanderen door de Spanjaarden werd onderdrukt, slaagden de Nederlanders erin een onafhankelijke staat te stichten. Het resultaat was dat in het Zuiden (nu: Vlaanderen) de katholieke Spanjaarden de touwtjes in handen bleven houden, maar dat in de Noordelijke provincies (Nederland) een protestantse Republiek werd opgericht. Vooral na de zogenaamde >Val van Antwerpen vluchtten vele Vlamingen naar Nederland.

In het jaar 1622 was een derde van de Amsterdamse bevolking van Zuid-Nederlandse afkomst. In de universiteitsstad Leiden was dit twee derde. De commerciële en culturele bloeiperiode van de Nederlandse Republiek wordt ook de >Gouden Eeuw genoemd.

Het succes van de Republiek steunde voor een groot deel op de uitgeweken Vlaamse intelligentsia en de rijkdom die sommige immigranten uit het Zuiden met zich meebrachten. Deze vluchtelingen brachten natuurlijk ook hun eigen taal mee. Dit leidde tot de beïnvloeding van de taal van het Noorden door de Zuidelijke dialecten. Gedurende vele eeuwen was Vlaanderen een erg belangrijk cultureel en commercieel centrum geweest. Vandaar dat de Vlaamse taalkenmerken een zeker aanzien genoten en snel in het Noorden werden overgenomen.

Vanaf het moment dat het Noorden officieel een protestantse Republiek werd, werd de positie van het Latijn – de taal van de katholieke Kerk – door het Nederlands overgenomen. Vandaar dat het Nederlands in deze periode aan aanzien won. Al snel bleek er behoefte te zijn aan een Nederlandse vertaling van de bijbel.

Vanaf 1619 werkte een groep geleerden uit verschillende provincies voor een periode van 18 jaar aan de >Statenbijbel.

Aangezien het de bedoeling was dat deze vertaling overal in de Republiek kon worden gelezen, waren de vertalers verplicht om naar compromissen te zoeken en de spelling, spraakkunst en woordenschat van alle provincies in de Republiek met elkaar in overeenstemming te brengen. Met de publicatie van de Statenbijbel in 1637 had Nederland meteen ook voor het eerst een geschreven standaard voor de Nederlandse taal.

Lezen uit de bijbel was dagelijkse routine in vele Nederlandse gezinnen. Het is dan ook niet verwonderlijk dat de verspreiding van deze nieuwe standaardtaal erg snel plaatsvond. Maar het Zuiden, dat nog steeds door de Spanjaarden bezet was, onderging de invloed van deze nieuwe standaardtaal niet. De Vlamingen kwamen om die reden in een erg benadeelde positie te zitten.


>Klik hier als je meer wilt lezen over de taalkenmerken van het Nieuwnederlands.