Wat is een standaardtaal?

Als je van Antwerpen naar Amsterdam reist, een treinrit van ongeveer twee uur, zal je bij aankomst merken dat de taal die in Amsterdam gesproken wordt anders klinkt dan die in Antwerpen. Hetzelfde kan gezegd worden over de steden Londen en Birmingham of Parijs en Lyon. De manier waarop mensen die uit een zelfde taalgebied komen, maar uit verschillende plaatsen binnen dit gebied, bepaalde klanken uitspreken, is soms erg verschillend. Vaak gebruiken ze ook andere woorden of zelfs andere grammaticale constructies. Omdat deze varianten of dialecten vaak tot verwarring leiden, bestaat er in de meeste landen een zogenaamde standaardtaal.

Volgens een populair gezegde is een standaardtaal een dialect met een leger. Het is nog maar zelden voorgevallen dat brute kracht gebruikt werd om een standaardtaal in te voeren, hoewel sommige taalkundige kwesties de gemoederen toch hoog kunnen doen oplaaien en soms zelfs aanleiding geven tot geweld. Meestal gebeurt de invoering van een standaardtaal echter op een veel subtielere manier. Economische factoren spelen hierbij een belangrijke rol. Mensen kiezen er vaak voor om een standaardtaal (of zelfs een geheel andere taal) te gebruiken omdat ze er voordeel in zien. Iemand die bijvoorbeeld een standaardtaal spreekt in plaats van een lokale variant, zal ongetwijfeld een groter publiek bereiken.

Tot de typische kenmerken van een standaardtaal behoren :

• een toonaangevend woordenboek waarin de woordenschat van een taal is opgenomen (bijvoorbeeld, de @Grote Van Dale [Nederlandstalige webstek van het Van Dale Taalweb. Men kan er naar woorden zoeken in de online versie van het woordenboek Grote Van Dale]);

• een toonaangevende spraakkunst waarin de vorming, regels en structuur van een taal is opgenomen (bijvoorbeeld, @Algemene Nederlandse spraakkunst [Elektronische versie van de Algemene Nederlandse Spraakkunst op de Nederlandstalige webstek van de Katholieke Universiteit Nijmegen]);

• een erkende gestandaardiseerde uitspraak;

• vermelding van een taal in een wettelijk document (bijvoorbeeld in de grondwet van een land);

• gebruik van een taal in het openbare leven (bijvoorbeeld in het parlement van een land) en in het onderwijs;

• een corpus literaire teksten;

• onderricht in en onderzoek naar een taal (en haar literatuur) in het hoger onderwijs;

• een instelling die het gebruik en onderricht van een taal in buitenlandse onderwijsinstellingen steunt (bijvoorbeeld de @Nederlandse Taalunie [Nederlandstalige webstek van de Nederlandse Taalunie, een beleidsorganisatie waarin Nederland, België en Suriname samenwerken op het gebied van de Nederlandse taal, onderwijs en letteren. De webstek biedt interessante informatie over de Nederlandse taal, spelling, literatuur, taalonderwijs enz.] in de Nederlanden, de Franse Académie française, of het Duitse Goethe Institut);

• vertalingen van belangrijke religieuze teksten, zoals de Bijbel of de Koran

Vraag 1

Om welke reden zou iemand die een dialect spreekt een standaardtaal willen leren?

>Klik hier om je antwoord te controleren.

Vraag 2

Denk even aan je eigen taal. Hoeveel van de bovenvermelde kenmerken zijn ook op jouw taal van toepassing? In hoeverre is jouw taal een ‘standaardtaal’?

>Klik hier om je antwoord te controleren.

Vraag 3

Welk van de bovenvermelde kenmerken, denk je, is het belangrijkst?

>Klik hier om je antwoord te controleren.

>Klik hier als je meer wilt lezen over het Nederlandse taalgebied.