Επιστροφή στο θέμα της ορατότητας: (πάνω) γράφημα που παρουσιάζει μια πολύπλοκη αλλά σημαντική σχέση μεταξύ της πυκνότητας ευρημάτων και της ποσότητας πυκνής βλάστησης που τα καλύπτει, κατά τη μελέτη τους σε μικρότερες χωρικές κλίμακες, (κάτω αριστερά) ένας Δείκτης Ομαλοποιημένης Διαφοράς Βλάστησης (NDVI) που έχει υπολογιστεί από ζώνες εικόνων Quickbird, και (κάτω δεξιά) μια ελεγχόμενη ταξινόμηση ομάδων βλάστησης στην ίδια περιοχή μετά από μελέτη πεδίου (η θαμνώδης βλάστηση διακρίνεται με κόκκινο). Φωτογραφίες: J. Conolly.

Η ΕΕΑ έχει ασχοληθεί με συστηματικές διαδικασίες περισυλλογής και τον συνδυασμό ψηφιακών συνόλων δεδομένων, θέλοντας να τα χρησιμοποιήσει ως εξέδρες για περαιτέρω χωρικές και ψηφιακές αναλύσεις. Συγκεκριμένα, πιστεύουμε ότι πολλές επιφανειακές έρευνες προσφέρουν ποσοτική πληροφορία η οποία καταλήγει τις περισσότερες φορές να μην μπορεί να συγκριθεί ποιοτικά. Αντίθετα, τα το νησί των Αντικυθήρων είναι αρκετά μικρό σε έκταση ώστε στις περισσότερες περιπτώσεις να μπορέσουμε να αποκτήσουμε πλήρη σύνολα δεδομένων από όλη του την έκταση, να δημιουργήσουμε συστηματικές και μόνιμες συλλογές αρχαιολογικού υλικού και να καταγράψουμε όλα μας τα ευρήματα σε ίδια κλίμακα ανάλυσης. Αυτό μας επιτρέπει να διεξάγουμε στατιστικές χώρου με μεγαλύτερη εμπιστοσύνη από ότι σε άλλες επιφανειακές έρευνες, όπου τα μεταβαλλόμενα επίπεδα έρευνας, οι ανεπιβεβαίωτες χρονολογήσεις αρχαιολογικών ευρημάτων από λιγοστούς ειδικούς στο πεδίο και τα ασαφή όρια δειγμάτων προκαλούν προβλήματα. Πιο συγκεκριμένα, θέλουμε να υπολογίσουμε την έκταση και χωρική διαμόρφωση των παρακάτω:

α) Μη συστηματική περισυλλογή αρχαιολογικών ευρημάτων ανάλογα με τη γεωμορφολογία και την ορατότητα της επιφάνειας. Είναι ένα πολυσυζητημένο θέμα, όμως τώρα πια μπορούμε να το εξετάσουμε σε μικρότερες χωρικές κλίμακες, κάνοντας χρήση ενός συνδυασμού πολυφασματικών ζωνών Quickbird (π.χ. για μια πιο αξιόπιστη εκτίμηση της ορατότητας επιφάνειας βάσει βλάστησης), σαφών μετρήσεων μεταβαλλόμενης διαγνωστικότητας ευρημάτων (για να διερευνήσουμε πώς τα συνολικά μας αποτελέσματα επηρεάζονται από την μεταβαλλόμενη αξιοπιστία με την οποία χρονολογούνται τα ευρήματα), των ακριβών χαρτογραφήσεων ευρημάτων κάθε χρονολογικής περιόδου (βοηθώντας μας να κατανοήσουμε τις αλλαγές στο τοπίο) και έρευνας DGPS υψηλής ανάλυσης θέσεων μεγάλου ενδιαφέροντος (Παγκόσμιο Σύστημα Διαφορικού Εντοπισμού Θέσης – για τη διερεύνηση των διαδικασιών διαμόρφωσης των αρχαιολογικών θέσεων).

β) Συσχετισμοί ανάμεσα σε περιοχές έντονης ανθρώπινης δραστηριότητας (π.χ. οικισμούς) και διάφορους περιβαλλοντικούς παράγοντες. Το συγκεκριμένο θέμα έχει και αυτό διερευνηθεί μέσω αναλύσεων σε επίπεδο τοπίου, οι οποίες όμως επικεντρώνονταν στην ανάπτυξη ευρύτερων συσχετιστικών στατιστικών που τείνουν στην απόδοση λάθος προσδιορισμών ή και σε υπερβολική απλοποίηση. Επιχειρούμε να ξεπεράσουμε τέτοια προβλήματα με τη χρήση στατιστικών πιθανοτήτων και αναλυτικών μεθόδων, όπως χωρική παλινδρόμηση, οι οποίες ανταποκρίνονται στα υψηλά επίπεδα αυτοσυσχετισμού που συναντάμε σε διάφορα περιβαλλοντικά φαινόμενα.

γ) Χωρική έλξη ή απώθηση διαφόρων ειδών θέσεων με ανθρώπινη δραστηριότητα. Αυτό περιλαμβάνει και τη συγκέντρωση ή διασπορά σύγχρονων θέσεων και το χωρικό συσχετισμό θέσεων μιας χρονικής περιόδου με τα κατάλοιπα πρωιμότερων εποχών (μια χρονική αλληλεπίδραση-κλειδί για να κατανοήσουμε τον τρόπο με τον οποίο μια κοινωνία αποκτά καλύτερη αίσθηση του χώρου). Για το λόγο αυτό χρησιμοποιούμε διάφορες μορφές αναλύσεων προτύπου σημείων και βάσει-περιοχής, πολλαπλών κλιμάκων (π.χ. τροποποιημένες εκδοχές εκτίμησης πυκνότητας πυρήνων, ανάλυση χρονικών σειρών, Κ του Ripley).

Μια χωρικά σταθμισμένη παλινδρόμηση επιφανειακής πυκνότητας κεραμικής με λογαριθμημένες τιμές κλίσης και NDVI ως ανεξάρτητοι παράγοντες. Εικόνα: A. Bevan.

δ) Διαδρομές ανθρώπων και ζώων. Ένας συνδυασμός βελτιωμένων ανισοτροπικών αλγόριθμων κόστους επιφανείας (π.χ. GRASS r.walk) και οι οπτικές γωνίες που διαθέτει η μοντελοποίηση βάσει πρακτόρων μας επιτρέπουν να μελετήσουμε πιο συστηματικά τις μετακινήσεις εντός και εκτός νησιού. Κάποιες από τις πρωιμότερες φάσεις ανθρώπινης δραστηριότητας στο νησί ίσως να αποτελούν παλίμψηστους επανειλημμένης, εποχιακής παρουσίας και ευελπιστούμε ότι μια πιο λεπτομερής μοντελοποίηση θα αποσαφηνίσει τη σχέση συγκεκριμένων σημείων απόβασης με την κατανομή τροφής, νερού και πρώτων υλών στο νησί, καθώς και διαδρομές ανθρώπων και ζώων.

ε) Κατανομή ορατότητας εντός και εκτός νησιού. Οι μελέτες ορατότητας αποτελούν πλέον το βασικό τομέα για πιθανή συνεργασία μεταξύ α) αυτών που εξερευνούν το ρόλο της αισθητήριας εμπειρίας κατά τη δημιουργία ανθρώπινων τοπίων, και β) αυτών που χρησιμοποιούν υπολογιστικές μεθόδους. Έχουμε χρησιμοποιήσει ανάλυση ορατότητας (cumulative viewshed analysis) και υπολογιστές υψηλών δυνατοτήτων για την ανάπτυξη ενός αξιόπιστου προφίλ της κατανομής ορατότητας εντός και εκτός νησιού. Αυτό το υπόβαθρο μας επιτρέπει να εξετάσουμε την πιθανή σχέση μεταξύ διαφορικών κατανομών ορατότητας και τοποθεσιών που επιλέχθηκαν για καλλιέργεια, κυνήγι, θρησκεία ή και πειρατεία στα Αντικύθηρα. Έχουμε επίσης προσπαθήσει να τοποθετήσουμε αυτούς τους κατά τα άλλα ωμούς υπολογισμούς μέσα στο σημερινό ανθρώπινο πλαίσιο, μέσω επανειλημμένης φωτογράφησης συγκεκριμένων τοπίων σε διάφορες καιρικές συνθήκες, μελέτης τοπωνυμιών και συνεντεύξεων με τους τωρινούς κατοίκους των Αντικυθήρων.